Geachte leden van de gemeenteraad,
Voedselpark Amsterdam heeft kennis genomen van de brief van wethouder van
Dantzig over de ontwikkeling van het bedrijventerrein in de Lutkemeer. Deze brief heeft
de opzet, die we inmiddels van de wethouder gewend zijn op dit onderwerp:
De onderbouwing van het zogeheten distributiecentrum wordt in 3 flauwe alinea’s
afgedaan, zonder melding te maken van de maatschappelijke discussie en alle daarin
aangevoerde tegenargumenten.
De kern van de brief is gewijd aan de financiële gevolgen voor de gemeente, als de raad
daadwerkelijk de ontwikkeling stopzet. Want daar wordt het inderdaad tijd voor. Dit deel
van de brief is echter dermate warrig en suggestief opgesteld dat op basis hiervan
nauwelijks conclusies getrokken kunnen worden.
Voedselpark Amsterdam blijft zich inzetten voor behoud en ontwikkeling van de
Lutkemeer als voedselhub voor Amsterdam als geheel en voor Nieuw-West in het
bijzonder. Onze bezwaren tegen het bedrijventerrein zijn breed, en concentreren zich op
de volgende drie punten:
1. Het verdwijnen van de beste landbouwgrond van de stad;
2. De toenemende verdozing van waardevol landschap;
3. Het negeren van de eigen klimaatdoelstellingen van de gemeente en landelijke
overheid.
*De toelichting op deze punten kunt u terugvinden in de zienswijze van Danny Edwards
op de 1e Partiële Herziening Bestemmingsplan Lutkemeerpolder, dd. 18 januari jl., die
als bijlage aan deze reactie is toegevoegd.
Het durven terugdraaien van inmiddels achterhaalde besluiten uit het verleden is één
van de kerntaken van de gemeenteraad. Aan zo’n beslissing zitten altijd financiële
consequenties en het is verstandig die helder en transparant op een rijtje te hebben. De
vraag vanuit de gemeenteraad aan de wethouder om die gevolgen duidelijk te maken is
logisch. Het is daarom jammer dat de brief die helderheid niet verschaft, maar juist een
ondoorgrondelijk moeras aan onvermijdelijke, onderling verbonden gevolgen probeert
te suggereren.
Wij doen graag een poging om enkele hoofdlijnen wél duidelijk neer te zetten.
In de ontwikkeling van de Lutkemeer heeft de gemeente al sinds jaar en dag twee
petten op: De publiekrechtelijke rol als overheid die het belang van de burger dient en
een privaatrechtelijke rol als mede-eigenaar van de ontwikkelaar GEM Lutkemeer. Die
belangen-verstrengeling is sowieso altijd een bron van problemen, en al helemaal in
zo’n omstreden kwestie als de Lutkemeer. Wat je dan nodig hebt is een wethouder die
in staat is die twee rollen glashelder te scheiden.
In deze brief doet hij, niet voor de eerste keer, juist het tegenovergestelde: Alle kosten
en beoogde opbrengsten worden op een hoop gegooid en simpelweg opgeteld,
vermeden kosten blijven onvermeld, welke bedragen vestzak-broekzak zijn tussen
overheid en ontwikkelaar blijft onduidelijk en over alternatieve opbrengsten wordt
helemaal gezwegen. Van Dantzig toont zich in deze brief geen wethouder Ruimtelijke
Ordening, maar vooral een verdrietige projectontwikkelaar. Gaan we voortaan elke
tegenvaller van elke ontwikkelaar zwaarder wegen dan het publiek belang?
De gemeentelijke deelneming in de GEM Lutkemeer valt niet onder de portefeuille van
de wethouder Ruimtelijke Ordening, maar onder de wethouder Deelnemingen: Shula
Rijxman. Zij publiceerde afgelopen jaar het Jaarverslag Deelnemingen 2021. Ook de
gemeentelijke deelneming in projectontwikkelaar GEM Lutkemeer komt hierin aan de
orde. De totale activa van de GEM [= de waarde van de grond] staan hierin op 48,9
miljoen euro. Dat bedrag komt nergens in de brief van Van Dantzig terug. Het kopen van
de grond van de GEM wordt door hem op 73 miljoen gesteld. Wij zijn geneigd in dit
klaarblijkelijke verschil van inzicht de wethouder Financiën te geloven, niet de
wethouder Ruimtelijke Ordening.
Overigens klinkt het woord ‘kopen’ in de alinea hierboven alsof er werkelijk geld aan de
GEM betaald zou moeten worden. De feitelijke situatie is anders. De gemeente heeft de
grond gekocht van de toenmalige eigenaren: Stadsdeel Osdorp kreeg 22 miljoen,
ontwikkelaar SEKU 8 miljoen en [later] een eigenaar/bewoner 1 miljoen.
Vervolgens werd de GEM Lutkemeer opgericht. De gemeente verkocht daarna de grond
aan de GEM voor 43 miljoen. Maar wie betaalde dat? De GEM had geen eigen middelen;
de andere aandeelhouder SADC was op dat moment bijna failliet. De middelen om de
grond te kopen was gewoon een bedrag dat de gemeente zelf inbracht. Een puur
papieren transactie. Met als afspraak dat de GEM de gronden na ontwikkeling weer
terug over zou dragen aan de gemeente.
De brief noemt de grondexploitatie. Bij de oprichting van de GEM is afgesproken dat de
planontwikkeling en -uitvoering dient plaats te vinden binnen de kaders van het
Plaberum en de daarmee samenhangende gemeentelijke procedures, waaronder de
toetsing van de grondexploitatie door Grond en Ontwikkeling.
Dat betekent dat de gemeenteraad, net zoals in elk ander Plaberumproject, uiteindelijk
inzicht heeft in die grondexploitatie. Hoe is aan dat democratisch basisprincipe in dit
geval uitvoering gegeven?
De brief stelt dat voor één perceel reeds een omgevingsvergunning is afgegeven en dat
voor drie andere percelen een vergunningsaanvraag is ingediend. Bij terugdraaien
hiervan moet een financiële regeling getroffen worden. Hieruit concluderen wij dat het
terug bestemmen als landbouwgrond van de overige percelen dus blijkbaar sowieso
mogelijk is.
Eén van de voormalige eigenaren heeft volgens de brief nog steeds een ‘fors’
ontwikkelrecht. Dat klopt. De onzalige manier waarop de gemeente die deal heeft
afgesloten, heeft een direct betrokken voormalige bestuurder in de gevangenis doen
belanden. Met de nasleep van die deal zit de belastingbetaler nog steeds opgescheept. Het
genoemde ontwikkelrecht is in de Samenwerkingsovereenkomst [SOK] tussen de
gemeente, SADC en SEKU gedefinieerd als een percentage, niet als een vaststaand
aantal uit te geven terrein. Anders gezegd: Als er niets ontwikkeld wordt, is er in
principe ook geen concreet ontwikkelrecht. Nuance daarbij is dat er in de SOK een
indicatief oppervlak voor dat recht wordt genoemd: 33% van 84.751 vierkante meter.
Dat is ongeveer 2,8 hectare uitgeefbaar terrein. Dat is nog minder dan dat éne perceel
waarvoor al een omgevingsvergunning is afgegeven. Dat maakt forse financiële
gevolgen op grond van het ontwikkelrecht voor de gemeente bij het stopzetten van
ontwikkeling van andere percelen onwaarschijnlijk.
In de brief blijft ook onvermeld dat een deel van de uit te geven percelen nog helemaal
geen bedrijfsbestemming heeft. Die moet nog geregeld worden. Niet positief besluiten
op dat element van de herziening van het bestaande bestemmingsplan kan nooit een
verplichting tot financiële vergoeding richting een projectontwikkelaar opleveren.
Dan zijn er nog allerlei verborgen kosten binnen het plangebied die vermeden kunnen
worden door het geheel of gedeeltelijk laten vervallen van de bedrijfsontwikkeling. Die
blijven onbenoemd. Maar er zijn ook investeringen die voor deze ontwikkeling gedaan
moeten worden buiten het plangebied en dus buiten de GREX om. Dat geldt
bijvoorbeeld voor de aanpassing van het kruispunt Ookmeerweg-Etnastraat, waar
vanwege de berekende toename van het vrachtverkeer extra rijstroken moeten komen.
De brief suggereert dat Voedselpark onduidelijk is over het bedrag dat wij over hebben
voor verwerving van de grond. Daarom hierbij enige uitleg. Voedselpark Amsterdam
steunt voor wat het verwerven van grond in de Lutkemeer financieel op verschillende
bronnen. Duizenden burgers hebben de portemonnee getrokken en in totaal 232.000
euro bijeengebracht, en nog eens 251.000 euro toegezegd. Met deze crowdfunding
toonden we aan dat Voedselpark Amsterdam door een brede groep burgers wordt
gedragen; niet alleen in woorden, maar ook financieel. De coöperatie Land van Ons is
betrokken als mogelijke investeerder. Zij hebben aangegeven 6 miljoen te willen en
kunnen investeren in landbouwgrond in de Lutkemeer. Als de circa 43 hectare beoogd
distributiecentrum zijn bestemming als landbouwgrond terugkrijgt is 4,3 miljoen euro
een marktconforme prijs voor dat deel van de Lutkemeer. Land van Ons is dus bereid en
in staat dat bedrag op tafel te leggen.
En, niet onbelangrijk is dat een functionerend Voedselpark in de Lutkemeer natuurlijk
ook iedere jaar opbrengsten genereert: Voor de ondernemers zelf, voor de gemeente en
voor de burger en de planeet. Daarvoor verwijzen we graag naar het rapport ‘Het
natuurlijk kapitaal van de Lutkemeerpolder’ van Wageningen University & Research uit
2020.
Wethouder van Dantzig blijft maar volharden in zijn verhaaltje dat ‘het college graag bereid is om
mee te denken om nog meer stadslandbouw toe te voegen’. Om vervolgens te verwijzen
naar gronden in en buiten de Lutkemeer die al sinds 1865 als landbouwgebied in
gebruik zijn. Belachelijk.
Er zijn tal van redenen waarom het doorzetten van de ontwikkeling van de Lutkemeer
als distributiecentrum een slecht idee is. Dat ziet vrijwel iedereen wel.
Er zijn tal van redenen waarom de realisatie van een Voedselpark in de Lutkemeer een
goed idee is. Ook dat ziet vrijwel iedereen wel.
De financiële consequenties lijken de enige hinderpaal. De warrig redenerende en
suggestieve brief van Van Dantzig schept op dat cruciale punt niet de door de raad
gevraagde duidelijkheid. De wethouder is niet in staat zijn functie als wethouder
Ruimtelijke Ordening zuiver en correct uit te oefenen, los van de deelneming van de
gemeente in de betrokken projectontwikkelaar. Ons inziens gaat die duidelijkheid er van
hem ook niet meer van komen.
De gemeenteraad is nu zelf echt aan zet!
Namens Voedselpark Amsterdam,
Danny Edwards